تاریخچه چوب در ایران
چوب در زمان‌های قبل از انقلاب به شیوه امروزه در تمامی صنایع و در همه موارد استفاده نمی‌شد در واقع حتی به یک سوم از امکاناتی که امروزه وجود دارد در آن دوره‌ها دسترسی نداشتند ولی با این حال به نوبه خود آن را در بخش‌های زیادی از جمله ساخت بنا، ظروف و خلق آثار تزئینی به کار می‌بردند.
بررسی تاریخچه چوب در ایران
جایگاه چوب در هنر
هنرهایی که به نوعی با چوب سروکار دارند طبیعتا مانند سایر زمینه های مشابه به راحتی جایگاه و موضع خود را در آن دوره ها پیدا نکردند چون در ابتدا که این هنر رواج یافت مخالفان زیادی هم داشت چون آن ها این آثار را بی‌فایده و بی‌ثمر می‌دانستند و زمانی که برای خلق این یادبودها صرف می‌شد را نوعی هدر رفت می‌پنداشتند.
اما وقتی که آثار این افراد توجه و علاقه عموم را جلب نمود و در بین افراد مختلفی رواج یافت و طرفداران خاص خود را پیدا کرد مخالفان نیز نتوانستند مانند گذشته در برابر آن مقاومت کنند تسلیم شدند و ناچارا آن را پذیرفتند.
ویژگی برجسته آثار چوبی، تاریخچه چوب در ایران
- نشانگر هنر دست هنرمندان ایرانی
- زیبایی منحصر به فرد
- تنوع فراوان
- نمایانگر ظرافت و دقت
- ذوق هنری
- خلاقیت بالا
- تمایز با سایر آثار
- چوب های مورد استفاده در هر دوره
- چوب های گردو، راش، چنار در دوره قاجار
- چوب بلوط در دوران هخامنشی
- چوب گردو در دوران صفویه
- چوب سدر در دوره ساسانی
چگونه هنر ایرانی به سایر کشور ها انتقال یافت؟
در دورانی که هنوز پیشرفت چندانی در زمینه‌های مختلف بنا به شرایط و وضعیت موجود وجود نداشت شاهد سازه های چوبی بسیار زیبا و خیره کننده و معماری‌های جالب و جدیدی هستیم. که در آنها ذوق هنری افراد بسیار به چشم می‌آید افرادی که این نوع طراحی‌ها را به وجود آوردند از ذهن خلاق خود کمک می‌گرفتند. و باعث ایجاد این شاهکارها می‌شدندکه این عمل کار ساده ای نیست.
در دوران قبل از انقلاب مثل هخامنشیان، اشکانیان، صفویان و نیز قاجار سازه‌های چوبی و بهره مندی از چوب بسیار بیشتر به چشم می‌آید. و به علت گستردگی پهنای سرزمین نشانه های آن به دیگر کشورها هم انتقال گردیده اما در برخی دوره‌ها شرایط به گونه‌ای بود که هنر و آثار چوبی با بی‌توجهی روبرو بودند و در آن دوران آثار قابل توجه و چندان جالبی به چشم نمی‌خورد. تاریخچه چوب در ایران
این دستاوردها و یادگارها ارزش و مقام هنر ایرانی را در بسیاری از کشورهایی که به ایران سفر می‌کردند و آن را می‌دیدند. بالاتر برد چون آثار آن ها به گونه‌ای متفاوت و خاص بود که مردمان سرتاسر جهان بعد از دیدن این شگفتی‌ها از آن تاثیر می‌پذیرفتند. و با الهام از آنها در کشورهای خود به تقلید می‌پرداختند و با بهره‌گیری از آثار ایرانی به ساخت و ساز و خلق آثار یا ساخت بنا مشغول می‌شدند.
آثاری که از زیباترین و باشکوه‌ترین آثار ایرانیان به شمار می‌رود به طوری که با دقت و تمرکز در هر نقطه از آن با یک شگفتی و اعجاب که هنر دست این افراد است. روبرو خواهیم شد ولی متاسفانه برخی از آن ها در خارج از آن واقع شده و در موزه های این کشورها نگهداری می‌شود.
ساختار این بناها و سازه‌ها به گونه‌ای بود که بعد از گذشت سال‌های طولانی همچنان به قوت خود باقی است. و امروزه از آثار دیدنی کشور به شمار می‌رود و میراثی ارزشمند از گذشتگان محسوب می‌شود.
به همراه سازه های چوبی دوران قبل انقلاب ظروف( کوزه، کاسه و…)، مجسمه و تندیس( پادشاهان) و اشیاء چوبی (مثلا شانه یا آینه) فراوانی نیز مشاهده می‌شود و در تهیه سلاح و ادوات جنگی نیز چوب نقش ویژه ای داشت و زیاد مصرف می‌شد.
در دوره قبل از انقلاب نیز چوب به خاطر گستردگی و فراوانی جنگل ها ماده ای در دسترس بود در نتیجه بهره مندی از این ماده با ارزش تلفیق آن با هنر آثار شگفت‌انگیزی پدید می‌آمد که چند نمونه از آن را بررسی می‌کنیم. در ادامه مقاله تاریخچه چوب در ایران به استفاده اشکال هندسی می پردازیم.
استفاده از اشکال هندسی
این افراد هنر خود را با بخشی از ریاضی و ماده ای از طبیعت تلفیق می‌نمایند. و آثاری را ایجاد می‌کنند که حتی بعد از گذشت سال های بسیار طولانی همچنان باعث تحسین و شگفتی افراد به خصوص هنرمندان و متخصصانی که در این زمینه آگاهی های لازم را دارند می‌شود. که بسیاری از آنها با تاثیر از همین آثار و با کمی تغییر و خلاقیت خود آثاری شبیه به آنها را پدید آورند.
اشکال را با نظم و ترتیب کنار هم قرار می‌دهند و با تکرار آنها آثار بی نظیری پدید می‌آورند. در واقع با کمک خلاقیتشان اشکالی که بیشترین تناسب و سازگاری را با یکدیگر دارند ترکیب می‌نمایند.
این نوع آثار چوبی در اکثر بناهای گذشتگان به چشم می‌خورد ولی معمولا در کاخ یا دربار و نیز در خانه و محل کار افراد ثروتمند و دارای مقام بیشتر به کار می‌رفت.
در دوره قاجاریه در و پنجره های کاخ ها و یا خانه‌های اشرافی و سلطنتی از چوب تشکیل می‌شد. این خانه ها اتاق های فراوانی داشتند که برای جلوه بیشتر و تمایز آنها تزئیناتی را به آن می آفزودند مثل شیشه هایی متشکل از ترکیبات اشکال هندسی با هم که این تزئینات همه کسانی که آن را می‌دیدند را به تحسین وا می‌داشت. همچنین در اکثر دوره ها نیز همه ستون تالار کاخ‌ها، طاق و سقف آنها از چوب بود.
خراطی و حکاکی در تاریخچه چوب در ایران
خراطی و ایجاد نقش و نگار مختلف روی وسایل چوبی از دیگر اقدامات هنرمندان در دوره‌های قبل از انقلاب به حساب می‌آید و نیز خراطی چهره شاهان و بزرگان دربار روی هنر چوب به عنوان تابلو باعث محبوبیت باعث این هنرمندان می‌شد.
پادشاهان آن دوران به خاطر نمایش ابهتشان از تخت یا صندلی های بزرگ و عظیم استفاده می‌کردند. از این رو هنرمندان برخی نمادهای مخصوصی را در تزئین آن ها به کار می‌بردند مانند نماد سر برخی از حیوانات مثل شیر یا پرندگانی مثل عقاب که هر کدام سمبل یک اسطوره، اتفاق، واقعیت و اعتقادات شخصی بودند.
همچنین از دیگر آثار متفاوت حکاکی آیه‌های قرآنی یا اشعار شاعران روی چوب می‌باشد. در دورانی که اسلام وارد ایران شد از آنها در برخی قسمت‌های ساخت مساجد به کار و از این نوع آیه‌ها و اشعار نیز به بهره می‌گرفتند.
